Immuunsysteem, microbioom en biologische klok deel 5

Welke middelen staan tot onze beschikking om microbioom, circadiaan ritme en immuunsysteem beter te laten functioneren? U leest het in dit laatste deel van onze vijfdelige serie Immuunsysteem, microbioom en biologische klok.

Deel 5: Orthomoleculaire en fytotherapie

Vitamine D 

Vitamine D onderhoudt een hechte relatie met de biologische klok. Daarnaast is vitamine D noodzakelijk voor het functioneren van de aangeboren en de verworven immuniteit. Het katalyseert bijvoorbeeld de vorming van bepaalde lymfocyten (macrofagen). Ook is er een relatie tussen de kans op het krijgen van auto-immuunziekte en de vitamine D-status in het bloed: mensen met hoge vitamine D status hebben minder vaak auto-immuunziektes. En er gaan stemmen op om mensen met auto-immuunziektes vitamine D te suppleren.

Glutamine

Het aminozuur glutamine speelt een belangrijke rol bij het herstel van de barrièrefunctie van de darmwand. Dat doet het door de mTOR-signalering in darmcellen te activeren. Daarnaast verbetert glutamine de ontwikkeling en groei van darmcellen bij stress, verwondingen en infecties. Vooral voor pasgeborenen lijkt het er steeds meer op dat glutamine een essentieel aminozuur is. Evenzeer geldt dat onder omstandigheden voor volwassenen, vooral omstandigheden waarbij de darmintegriteit onder druk staat (stress, alcoholgebruik).

De impact blijft waarschijnlijk niet beperkt tot de darmwand alleen, want een gezonde darmwand is beter in het onderhouden van een gezonde relatie met het microbioom. Een recente studie liet zien dat dagelijkse suppletie met 30 gram glutamine de verhouding  Firmicuten: Bacteroidetes (een biomarker voor obesitas) liet dalen van 0,85 naar 0,57 (wat een gunstige ontwikkeling is, vergelijkbaar met wat er gebeurt als mensen met overgewicht een dieet volgen). De controlegroep kreeg dagelijks 30 gram alanine. Bij hen steeg de verhouding Firmicuten: Bacteroidetes van 0,91 naar 1,12. Het onderzoek werd gedaan bij 33 volwassenen (23 tot 59 jaar, BMI 25 tot 47) die werden gesplitst in twee groepen.

Probiotica

Probiotica kunnen worden ingezet om het microbioom gezond te houden en de immuunrespons fit. Vooral bij darmklachten zijn positieve resultaten te verwachten, bijvoorbeeld bij prikkelbaredarmsyndroom (IBS) en bij antibiotica-gerelateerde diarree, met name bij baby’s. 

Bij IBD (ziekte van Crohn, Colitis ulcerosa) zijn de resultaten minder overtuigend.Bij allergische aandoeningen zijn probiotica niet erg werkzaam gebleken als ze curatief worden ingezet. Er zijn echter wel aanwijzingen dat ze preventief werken gedurende de zwangerschap bij vrouwen die een verhoogd kans hebben om een allergisch kind te krijgen, bij vrouwen die borstvoeding geven aan een baby met een verhoogde kans op allergie en aan kinderen onder de 3 jaar die een verhoogde kans hebben op allergie. Een verhoogde kans werd gedefinieerd als de aanwezigheid van minstens één biologische ouder met allergie, astma of eczeem.

De kunst bij het gebruik van probiotica is om uit te vinden welke bacteriestammen het beste helpen. Dat is een kwestie van verschillende stammen proberen (en de patiënt een klachtenboekje bij laten houden). In de toekomst zal therapie die gericht is op de preventie van IBD, diabetes type 1 en atopische aandoeningen mogelijk gebaseerd zijn op een gepersonaliseerd probioticum en of wormtherapie, die al vroeg in het leven worden ingezet.

Mensen kunnen tegenwoordig zelf hun persoonlijke microbioom (of eigenlijk het microgenoom) in kaart laten brengen. Daar komen dan adviezen bij voor leefstijl, voeding of gepersonaliseerde probiotica. Mocht men hier gebruik van willen maken, is het wel belangrijk om goed de algemene voorwaarden te lezen. Het is goed om vooraf te weten met welke andere partijen deze (wetenschappelijke) gegevens worden gedeeld. 

Shiitake (Lentinula edodes) Maitake (Grifola frondosa)

De shiitake en maitake paddenstoel staan al jaren in de belangstelling wegens het effect op het immuunsysteem. Recent deed men aan de Universiteit van Florida een interventiestudie bij 52 gezonde personen van 21 tot 41 jaar oud. Na vier weken bleek dat de shiitake het immuunsysteem beduidend modificeert. Zo daalde de hoeveelheid CRP in het bloed van de proefpersonen wat wijst op afname van laaggradige ontstekingen. Ook nam de concentratie toe van belangrijke boodschappers van het immuunsysteem, de cytokines IL-4, IL-10, TNF-a, and IL-1a, wat wijst op een betere immuunrespons. Deze resultaten werden verkregen bij consumptie van 5 en 10 gram gedroogde shiitake per dag.

Hoe shiitake deze veranderingen tot stand brengt is nog niet goed onderzocht, maar het lijkt erop dat het microbioom daarbij de mediator is. Shiitake is zeer rijk aan polysachariden (bepaald type oplosbare vezels, die prebiotisch werken). Waarschijnlijk zijn die verantwoordelijk voor de positieve effecten op het immuunsysteem. Bij muizen is nu aangetoond dat deze vezels ingrijpende veranderingen tot stand brengen in de samenstelling van het microbioom. Chinese onderzoekers die shiitake gaven aan muizen op leeftijd spreken zelfs van een verjonging van het microbioom en de immuunrespons.

Conclusie

Het onderzoek naar de interactie tussen microbioom, immuunsysteem en biologische klok staat nog in de kinderschoenen, maar is veelbelovend. Wat tot nu toe blijkt uit alle onderzoeksresultaten is dat de onderdelen van het lichaam onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden en dat het onmogelijk is één onderdeel uit zijn evenwicht te brengen, zonder de andere onderdelen te beïnvloeden. Vooral nu er in onze omgeving steeds meer ‘onnatuurlijke factoren’ zijn geïntroduceerd (kunstlicht, antibiotica, industriële voeding), is het voor het lichaam steeds lastiger om een optimale staat vast te houden. Daarom is het belangrijker dan ooit om goed voor het lichaam te zorgen door de inname van voldoende nutriënten en een leefstijl die de natuurlijke leefstijl zo dicht mogelijk benadert. 

Dit was het vijfde en laatste deel van deze serie over immuunsysteem, microbioom en biologische klok. Het volledige, rijkelijk geïllustreerde  e-book over dit onderwerp kunt u hier downloaden. Daarin vindt u ook alle wetenschappelijke referenties.