Vitamine D: veiligheid en toxiciteit

Vitamine D is een belangrijke vitamine voor veel functie in ons lichaam. Wat is een veilige bovengrens, zowel bij aanmaak door de zon als suppletie? Wanneer treden toxiciteit of bijwerkingen op? Waar moet een therapeut alert op zijn?

Zonlicht is voor de mens verreweg de belangrijkste bron van vitamine D. Het lichaam heeft een grote capaciteit om vitamine D aan te maken. Verschillende studies tonen aan dat blootstelling aan ultraviolet licht de vitamine D-bloedspiegels met 250 mcg laat stijgen. Dit wordt bevestigd door onderzoek waaruit blijkt dat mensen die wonen en werken in een tropisch klimaat naar schatting 250 microgram per dag aanmaken (Vieth, 1999). Dit is 25 maal de in Nederland adequate inname voor volwassenen die de Gezondheidsraad aanbeveelt (Gezondheidsraad, 2018).

Geen toxiciteit door zonlicht

Langdurig excessieve blootstelling aan zonlicht heeft geen vitamine D-toxiciteit tot gevolg. Dit komt door zogeheten fotodegradatie; bij vitamine D-verzadiging worden er andere metabolieten gesynthetiseerd en er wordt dus niet nog meer vitamine D in vetweefsel opgeslagen (Webb, 1989, Abboud, 2017, Holick, 2002). Al blijft het natuurlijk raadzaam om met mate te genieten van de zon, en de huid niet te laten verbranden. Een lichte roodkleuring is voldoende voor het bereiken van de maximale vitamine D-aanmaak van die dag, daarna stopt de aanmaak dus en is het raadzaam om de huid te beschermen tegen verbranding.

Suppletie alleen toxisch bij extreem hoge dosering

Het is wel mogelijk om toxische hoeveelheden vitamine D uit voedingssupplementen te halen, maar dit geldt alleen bij extreem hoge doseringen. Vitamine D heeft pas toxische effecten bij serumwaarden van 250 nmol calcidiol per liter of meer (Vieth, 1999; Heaney, 2005). Dergelijke waarden worden mogelijk pas bereikt bij zeer langdurig gebruik van meer dan 250 microgram vitamine D per dag (Heaney, 2005). Uit een RCT gepubliceerd in Clinical Nutrition blijkt dat maandelijkse suppletie van hoog-gedoseerde vitamine D3 (2500 mcg) gedurende langere tijd geen invloed had op de door de deelnemers gemelde bijwerkingen (Malihi, 2018). Suppletie met vitamine D kan daarom als veilig worden beschouwd.

In voedingssupplementen is de toegestane hoeveelheid vitamine D wettelijk beperkt tot maximaal 75 microgram per dag. Vaak hebben vitamine D-producten in Nederland een waarschuwingstekst op het etiket staan. Bij meer dan 15 microgram vitamine D per dagdosering dient op de verpakking te worden vermeld: ‘dit voedingssupplement is niet geschikt voor kinderen onder de 1 jaar’. Bij meer dan 20 microgram vitamine D per dagdosering luidt de verplichte waarschuwingstekst: ‘dit voedingssupplement is niet geschikt voor kinderen tot en met 10 jaar’ (NPN, 2018).

Vanwege deze wettelijke beperking is het risico op overdosering van vitamine D door het gebruik van een voedingssupplement in Nederland daarom uitgesloten, mits men zich uiteraard aan de aanbevolen dosering houdt. De maximaal veilige dosis voor vitamine D3 is in de EU vastgesteld op 100 mcg per dag. De maximaal toegestane hoeveelheid in supplementen is 75 mcg per dagdosering. Voor kinderen van 1 tot 10 jaar is maximaal veilige dosis 50 microgram per dag en voor kinderen tot 1 jaar is de bovengrens 25 microgram (Voedingscentrum). Bovenstaande maxima gelden voor chronisch gebruik. Soms is het nodig om kortdurend hogere doseringen in te zetten bij specifieke risicogroepen (bijvoorbeeld bij een ernstige vitamine D-deficiëntie).

Vitamine D-deficiëntie

In een wetenschappelijke update van Adams en Hewison (2010) wordt verwezen naar orale doseringen van 1250 microgram per week bij volwassenen gedurende 6 tot 12 weken. Sommige mensen hebben deze hogere doseringen voor een langere periode nodig om een optimale vitamine D-status te bereiken. Deze hoge doseringen gelden voor incidenteel gebruik en worden maar kort ingezet. Bij langdurig en hoog gedoseerd gebruik van vitamine D wordt gewaarschuwd voor toxiciteit. Daarom gelden er maximale doseringen.

Bijwerkingen

Over het algemeen wordt vitamine D goed getolereerd in verschillende doseringen. Echter, bij langdurig gebruik van zeer hoge doseringen vitamine D kan er intoxicatie van vitamine D ontstaan. Symptomen zijn hypercalciëmie, azotemie (te veel stikstofverbindingen in het bloed) en bloedarmoede (Koutkia, 2001). Bij orthomoleculair gebruik is dit niet aan de orde.

Meer lezen over vitamine D? U vindt meer informatie in onze monografie.

Bronnen

Abboud, M. et al., Sunlight exposure is just one of the factors which influence vitamin D status. Photo- chemical & Photobiological Sciences, 2017, 16(3), 302–313. https://doi.org/10.1039/ C6PP00329J

Adams, J. S., & Hewison, M., Update in Vitamin D. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 2010, 95(2), 471–478. https://doi.org/10.1210/ jc.2009-1773

Gezondheidsraad (2018). Voedingsnormen voor vitamines en mineralen voor volwassenen. Geraadpleegd van https: //www.gezondheidsraad.nl/documenten/ adviezen/2018/09/18/gezondheidsraad-herziet-voedingsnormen-voor-volwassenen      

Holick, M. F., Sunlight and vitamin D: Both good for cardiovascular health. Journal of General Internal Medicine, 2002, 17(9), 733–735. https://doi.org/10.1046/ j.1525-1497.2002.20731.x

Koutkia, P., et al., Vitamin D intoxication associated with an over-the-counter supplement, N Engl J Med 2001; 345:66-67, Juli 2001, DOI: 10.1056/NEJM200107053450115

Malihi Z. et al., Monthly high-dose vitamin D3 supplementation and self-reported adverse events in a 4-year randomized controlled trial,  Clinical Nutrition, 2018, https://doi.org/10.1016/j. clnu.2018.07.034

NPN (2018). Checklist verpakkingen. Geraadpleegd van https://www.npninfo. nl/

Vieth, R., Vitamin D supplemen-tation, 25-hydroxyvitamin D concentrations, and safety, The American Journal of Clinical Nutrition, 1999, 69(5), 842–856. https://doi.org/10.1093/ajcn/69.5.842

Voedingscentrum, https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-d.aspx

Webb, A. R., et al., Sunlight Regulates the Cutaneous Production of Vitamin D 3 by Causing
Its Photodegradation, The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 1989, 68(5), 882–887,  https://doi.org/10.1210/ jcem-68-5-882